او بود که با ادبیات مهربانانه زنانه‌اش زمزمه‌وار می‌گفت: «لالایی می‌کنم با دست پیری که دست مادر پیرت بگیری/ لالاییت می‌کنم خوابت نمیاد بزرگت می‌کنم یادت نمیاد». در ثنا و ستایش مادر، تا کنون سخن بسیار گفته شده و کمتر کسی است که اهمیت جایگاه و مقام والای مادر را نداند. اما در کنار سخنان ادیبان و اشعار شاعران، در دنیای موسیقی و آهنگ هم کم به موضوع مادر پرداخته نشده است که در ادامه نیم‌نگاهی می‌اندازیم به برخی از آثار ارزشمندی که در این حوزه ساخته شده‌اند.

*«مادر»/ ارسلان کامکار

وقتی صحبت از کلیدواژه مادر در عالم فرهنگ و هنر به میان می‌آید و وقتی می‌خواهیم مروری بر آثار هنری که در خصوص مادر ساخته شده؛ انجام دهیم، ناخودآگاه ذهن پرت می‌شود به سمت فیلم «مادر» علی حاتمی و یاد دیالوگ‌های آهنگین و موزون آن فیلم می‌افتیم. بی‌شک یکی از دلایل موفقیت این فیلم موسیقی متن جاودانه این اثر است. موسیقی مادر از آن دست موسیقی‌هایی است که وقتی تنها یک جمله‌اش را می‌شنوی، به سرعت حافظه تاریخی جهان فیلم و به طور کلی مادر را ترسیم می‌کند. انگار غبار زمان نتوانسته روی این موسیقی بنشیند و هنوز هم می‌توان ده‌باره و صدباره آن را شنید و لذت برد. موسیقی متن فیلم مادر ساخته ارسلان کامکار است و تمام قطعات آن هم توسط گروه کامکارها به اجرا درآمده است.

*«مادران زمین»/ حسین علیزاده

می‌گویند لالایی نخستین پیمان آهنگین و شاعرانه‌ای است که میان مادر و کودک بسته می‌شود. همه مادران ایرانی قطعاً لالایی خواندن را بلد هستند و و طیف‌های رنگارنگی از آرزوها، گلایه‌ها و نیایش‌های معصومانه‌ را با خواندن لالایی بیان می‌کنند. همان گونه که موسیقی مناطق مختلف ایران بسیار متنوع، رنگارنگ و متفاوت است، لالایی‌های مناطق مختلف ایران نیز گستره بسیار وسیعی دارد. حسین علیزاده استاد موسیقی ایرانی، از جمله افرادی است که در این زمینه فعالیت کرده و با انتشار آلبوم «مادران زمین» دریچه‌ای تازه در این حوزه موسیقایی کمتر جدی گرفته شده را، گشوده است.

*«میم مثل مادر»/ آریا عظیمی‌نژاد

«کاشکی می‌شد بهت بگم چقدر صداتو دوست دارم/ چقدر مثه بچگی‌هام لالایی‌هاتو دوست دارم/ سادگی‌هاتو دوست دارم، خستگی‌ها تو دوست دارم/ چادر نماز و زیر لب خدا خدا تو دوست دارم...» حتما متوجه شده‌اید که متن ترانه مربوط به چه اثری است. کمتر کسی است که فیلم «میم مثل مادر» را دیده باشد و مجذوب موسیقی و ترانه‌های ساده و بی‌پرایه آن نشده باشد. ساخت موسیقی متن این فیلم آریا عظیم‌نژاد را کاندیدای دریافت بهترین موسیقی متن فیلم جشنواره فیلم فجر کرد. اگر با آریا عظیم‌نژاد آشنایی ندارید باید قطعه معروف «آمده‌ام... آمدم ای شاه پناهم بده...» را به یاد بیاورید. عظیم‌نژاد کار آهنگسازی این قطعه شنیدنی را نیز انجام داده است.

*«قطار»/ محسن چاوشی

اما در حوزه موسیقی پاپ هم تا کنون قطعاتی زیادی در خصوص مادر و مقام والای آن ساخته شده است. محسن چاوشی خواننده محبوب موسیقی پاپ ایران، یکی از افرادی است که چند قطعه درخور توجه درباره مادر دارد. یکی از قطعات آهنگ «قطار» از آلبوم «پرچم سفید» است. صدای زخم‌دار و غمزده چاوشی این قطعه را به یکی از سوزناک‌ترین قطعاتی تبدیل کرده که تا کنون درباره مادر ساخته شده است. چاوشی در این قطعه آن‌چنان با حس و حال وصف ناشدنی می‌خواند: «یه شب که سردم شد؛ به مادرم گفتم/ هوا که سرد می‌شه یاد تو می‌افتم» که احساسات هر شنونده‌ای را برمی‌انگیزاند. چاوشی دو قطعه دیگر با نام‌های «مادر» و «گل‌سر» در این رابطه دارد که شنیدن آن‌ها هم قطعا خالی از لطف نخواهد بود.

*«مادر»/ علیرضا افتخاری

علیرضا افتخاری با آن صدای گرم و دلپزیرش از معدود خوانندگانی است که در نهایت تسلط صدایی را که خیلی قلدر و قدرتمند و دارای حجمی دلپذیر است و به صورت رام و اهلی و با رعایت همه تکنیک‌ها، در عمق جان شنونده تاثیر می‌گذارد. آهنگ «مادر» افتخاری که در آلبوم «عشق گمشده» منتشر شده، مربوط به دوران اوج این خواننده محبوب است. یعنی همان دورانی که افتخاری هر تصنیفی که می‌خواند ورد زبان مردم کوچه و بازار می‌شد؛ زمانی که او هنوز تبدیل به پرکارترین خواننده موسیقی سنتی نشده بود و به موسیقی پاپ بر خلاف امروز، توجهی نمی‌کرد.

*«مادرانه»/ آلبوم گروهی

آلبوم «مادرانه» دیگر اثری است که در این حوزه از سوی مرکز موسیقی و سرود صدا و سیما منتشر شده است. آلبوم مادرانه اثری است که در آن از گونه‌های مختلف موسیقایی بهره برده شده است. در این آلبوم گروهی خوانندگانی همچون علیرضا افتخاری، علی تفرشی، حمید غلامعلی، حامی شریف، نادر اسماعیل زاده و بهرام حصیری حضور دارند. همچنین در این آلبوم از سروده‌های شاعرانی نظیر علی معلم، اسماعیل فرزانه، منصور شاهنگیان و سعید میرزایی استفاده شده است.

*«مادر»/ سامی یوسف

سامی یوسف از خوانندگان مسلمانی است که ترانه‌های زیبایی را به زبان های انگلیسی، عربی و فارسی اجرا کرده است اما نقطه مشترک تمام آهنگ‌های او، استفاده از مضامین و ارزش‌های اسلامی و دینی است. اگرچه بیشتر ترانه ‌های سامی یوسف به زبان انگلیسی و عربی است، اما 3 ترانه فارسی از او باعث شده تا در بین ایرانیان نیز طرفداران زیادی داشته باشد. ترانه «مادر» او یکی از همین آثار است که بارها و بارها از صدا و سیما پخش شده و باعث شهرت این خواننده در بین جوانان ایرانی شده است. عده‌‌ای موفقیت سامی یوسف را به علت چهره او و یا کلیپ‌هایی که از آهنگ‌‌هایش ساخته می‌شود، می‌دانند اما بی‌‌شک مضامین اجتماعی، آرمان‌‌گرایانه و اعتراضی ترانه‌ها و آهنگ‌هایش در این موفقیت به ویژه در جهان اسلام، بی‌تاثیر نیست.

*«مادر»/ انور براهم

مادر در تمامی فرهنگ‌ها از اهمیت والایی برخوردار است و جایگاه ویژه‌‌ای دارد. به همین دلیل در حوزه موسیقی ملل هم می‌‌توان آثار زیادی را یافت که درباره مادر ساخته و پرداخته شده‌‌اند. یکی از آثار ارزشمند در این حوزه، آلبوم «مادر» ساخته موسیقی‌دان و نوازنده برجسته عود تونسی، انور براهم است. براهم عودنوازی است که رمز و راز اعماق صدا را جستجو کرده و در زمانی طولانی و با شیفتگی بسیار، به ژرف‌کاوی در میراث موسیقی هنری دنیای عرب و جهان اسلام پرداخته و در کنار آن، تمام انواع شناخته‌شده موسیقی جاز را بررسی کرده است. این آهنگساز تونسی از یک سو تمام ساختار موسیقی سنتی عربی و از سوی دیگر موسیقی جاز را به هم ریخته و در مسیر حرکت خود، ملودی و سبک‌های سنتی کشور زادگاهش را به سمت نوعی موسیقی بداهه‌‌نوازی تغییر داده است. به هر روی اگر از طرفداران موسیقی بی‌کلام هستید، آلبوم «مادر» این موسیقی‌دان بزرگ جهان عرب را از دست ندهید.